Tổng Hợp Các Biện Pháp Tu Từ Chính Xác Nhất

WElearn Wind

Rate this post

Các biện pháp tu từ là nội dung quan trọng trong chương trình ngữ văn. Nó cũng thường xuyên có mặt trong các bài tập đọc hiểu, xác định những biện pháp tu từ và phân tích tác phẩm văn học… Nếu không học vững bạn sẽ dễ dàng bỏ lỡ những câu “ăn điểm” này. Hãy cùng WElearn tìm hiểu về cách nhận biết các biện pháp tu từ đúng và chính xác nhé

>>>> Xem thêm: Gia sư Ngữ Văn dạy kèm tại nhà cho học sinh

1. Biện pháp tu từ là gì?

Phép tu từ được hiểu một cách đơn thuần là cách sử dụng ngôn từ ( từ ngữ, câu văn hay đoạn văn ) theo mục tiêu để tăng tính gợi hình quyến rũ hay tăng giảm mức độ quan trọng của yếu tố cần nói đến .Mục đích của việc sử dụng phép tu từ trong tiếng Việt là để tăng tính nghệ thuật và thẩm mỹ, bày tỏ được cảm hứng và nét đặc trưng riêng cho từng loại sản phẩm .

2. Các biện pháp tu từ 

Có rất nhiều những biện pháp tu từ. Tuy nhiên, ở đây WElearn liệt kê ra một số phép thường gặp nhất trong chương trình đại trà phổ thông .

2.1. So sánh

Khái niệm : so sánh là so sánh sự vật, vấn đề này với sự vật, vấn đề khác có nét tương đươngCó những kiểu so sánh sau :

• Phân loại theo mức độ
  • So sánh ngang bằng : Ví dụ : Tóc đen như gỗ mun
  • So sánh không ngang bằng : Những ngôi sao 5 cánh thức ngoài kia, chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con .
• Phân loại theo đối tượng người dùng
  • So sánh những đối tượng người tiêu dùng cùng loại. Ví dụ : “ Cô giáo em hiền như cô Tấm ”
  • So sánh khác loại. Ví dụ : “ Anh đi bộ đội sao trên mũ – Mãi mãi là sao sáng dẫn đường ”
  • So sánh cái đơn cử với cái trừu tượng và ngược lại. Ví dụ : “ Trường Sơn : chí lớn ông cha – Cửu Long : lòng mẹ bát ngát sóng trào ”

Tác dụng : Làm tăng sức gợi hình, quyến rũ cho sự vật được nhắc tới, khiến cho câu văn thêm phần sinh động, gây hứng thú với người đọcDấu hiệu nhận ra : Có những từ ngữ so sánh : “ là ”, “ như ”, “ bao nhiêu … bấy nhiêu ”. Tuy nhiên, những em nên quan tâm một số trường hợp, từ ngữ so sánh bị ẩn đi .Ví dụ :

• Trẻ em như búp trên cành
• Người ta là hoa đất

2.2. Nhân hóa

Khái niệm : Là biện pháp tu từ sử dụng những từ ngữ chỉ hoạt động giải trí, tính cách, tâm lý, … vốn dành cho con người để miêu tả vật phẩm, sự vật, con vật, …Phân loại :

• ùng từ gọi con người để gọi tên sự vật, vấn đề. Ví dụ : Chị ong nâu, ông mặt trời, bác gà trống, nàng gió, …
• Dùng từ vốn để chỉ hành vi, đặc thù của con người để nói về sự vật / con vật. Ví dụ : Những sợi cỏ tựa sống lưng vào nhau, hớn hở đón nắng, gió rỉ tai to nhỏ câu truyện ngày hôm qua mây hờn dỗi mặt trời nên giờ chẳng thấy tăm hơi .
• Trò chuyện với vật như với người. Ví dụ : “ Trâu ơi ta bảo trâu này ” – ( ca dao Nước Ta )

Tác dụng : Làm cho sự vật, vật phẩm, cây cối trở nên thân mật, sinh động, thân thiện với con người hơnDấu hiệu nhận ra : Các từ chỉ hoạt động giải trí, tên gọi của con người : ngửi, chơi, sà, anh, chị, …Ví dụ :

• Chị ong nâu nâu nâu nâu / chị bay đi đâu đi đâu ”
• Heo hút cồn mây súng ngửi trời

2.3. Ẩn dụ

Khái niệm : Ẩn dụ là phương pháp diễn đạt gọi tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ này bằng tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác có nét tương đương với nóPhân loại :

• Ẩn dụ hình thức – Người nói hoặc người viết cố ý giấu đi một phần ý nghĩa trong câu .Ví dụ : “ Đầu đường lửa lựu lập lòe đơm bông ” ( Lửa lựu là ẩn dụ hình ảnh bông hoa cây lựu đỏ như màu lửa )
• Ẩn dụ phương pháp – Người nói biểu lộ yếu tố bằng nhiều cách, qua đó diễn đạt được hàm ý nào đó .Ví dụ : “ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây ” ( Quả là ẩn dụ phương pháp chỉ “ thành quả ” lao động, kẻ trồng cây là ẩn dụ chỉ người đã tạo ra thành quả đó. )
• Ẩn dụ phẩm chất – thay thế phẩm chất của sự vật hoặc hiện tượng kỳ lạ này bằng phẩm chất của sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác trên cơ sở tương đương .Ví dụ : “ Người cha mái tóc bạc / đốt lửa cho anh nằm ”. ( Người cha là ẩn dụ để nói về Bác Hồ, biểu lộ ý niệm về sự ân cần của Bác như người thân trong gia đình và bày tỏ lòng kính yêu với Bác như cha mẹ sinh thành. )
• Ẩn dụ quy đổi cảm xúc – từ diễn đạt đặc thù, đặc thù của sự vật được cảm nhận bằng giác quan này nhưng được dùng để miêu tả cảm nhận trên giác quan khác .Ví dụ : Giọng nói cô ấy thật ngọt ngào ( Giọng nói được phân biệt qua thính giác ( tai ) nhưng lại dùng từ miêu tả cảm nhận của vị giác ( ngọt ngào ) để diễn đạt )

Tác dụng : Làm tăng sức gợi hình, quyến rũ cho sự diễn đạtDấu hiệu phân biệt : Các sự vật dùng để ẩn dụ có nét tương đương với nhauVí dụ : “ Người cha mái tóc bạc / đốt lửa cho anh nằm / rồi Bác đi dém chăn / từng người từng người một ”⇒ Người cha, Bác chính là : Hồ Chí Minh

2.4. Hoán dụ

Khái niệm : Là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ, khái niệm này bằng tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ, khái niệm khác có quan hệ thân thiệnPhân loại :

• Lấy bộ phận chỉ toàn thể .Ví dụ : “ Anh ta nhanh gọn bị hạ gục bởi một tay bắn súng cừ khôi ”. ( Tay bắn súng : Hoán dụ lấy “ tay ” – bộ phận khung hình để chỉ hàng loạt 1 con người. )
• Lấy vật tiềm ẩn chỉ vật bị tiềm ẩn .Ví dụ : “ Vì sao Trái Đất nặng ân tình / Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh ” – thơ Tố Hữu. ( Trái Đất là vật tiềm ẩn dùng để chỉ vật bị tiềm ẩn chính là dân tộc bản địa Nước Ta. )
• Lấy tín hiệu của sự vật để gọi tên sự vật .Ví dụ : Mập mờ áo hồng bên hiên lớp / Bối rối mắt xanh trốn má đào. ( Áo hồng và má đào đều là tín hiệu của một cô gái, mắt xanh là tín hiệu của một chàng trai trẻ hoảng sợ khi đứng trước người mình thích. )
• Lấy cái đơn cử gọi tên cái trừu tượng .Ví dụ : “ Một cây làm chẳng nên non / Ba cây chụm lại nên hòn núi cao ” – ( cao dao Nước Ta ). ( Một cây và Ba cây là hoán dụ để chỉ số lượng ít và số lượng nhiều. )

Tác dụng : Làm tăng sức gợi hình quyến rũ cho sự diễn đạtDấu hiệu phân biệt : Đọc kĩ khái niệmVí dụ : “ Áo nâu cùng với áo xanh / Nông thôn cùng với thành thị đứng lên ”⇒ Áo nâu đại diện thay mặt cho người nông dân của vùng nông thôn, áo xanh đại diện thay mặt cho giai cấp công nhân của thành thị

2.5. Nói quá

Khái niệm : Là biện pháp tu từ phóng đại quy mô, mức độ, đặc thù của sự vật, hiện tượng kỳ lạTác dụng : Giúp hiện tượng kỳ lạ, sự vật miêu tả được nhấn mạnh vấn đề, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảmDấu hiệu phân biệt : Những từ ngữ cường điệu, khoa trương, phóng đại so với trong thực tiễnVí dụ : “ Lỗ mũi mười tám gánh lông / chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho ” .

2.6. Nói giảm, nói tránh

Khái niệm : Là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyểnTác dụng : Tránh gây cảm xúc đau thương, ghê sợ nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự và trang nhãDấu hiệu phân biệt : Các từ ngữ diễn đạt tế nhị, tránh nghĩa thường thì của nó :

Ví dụ: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi/ Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời”

⇒ Ở 2 câu thơ này từ “ đi ” đã được sử dụng thay cho từ “ chết ” để tránh cảm xúc đau thương mất mát cho dân cư Nước Ta

2.7. Điệp từ, điệp ngữ

Khái niệm : Là biện pháp tu từ nhắc đi nhắc lại nhiều lần một từ, cụm từPhân loại

• Điệp ngữ cách quãng :

Ví dụ

Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu

Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn

Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm

Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều

(Gửi em, cô gái thanh niên xung phong, Phạm Tiến Duật)

• Điệp ngữ tiếp nối đuôi nhau :

Ví dụ

“Mai sau,

Mai sau,

Mai sau…

Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh”

(Tre Việt Nam, Nguyễn Duy)

• Điệp ngữ chuyển tiếp ( điệp ngữ vòng ) :

Ví dụ

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?

Tác dụng : Làm tăng cường hiệu suất cao diễn đạt như nhấn mạnh vấn đề, tạo ấn tượng, gợi liên tưởng, xúc cảm, vần điệu cho câu thơ, câu văn .Dấu hiệu phân biệt : Các từ ngữ được lặp lại nhiều lần trong đoạn văn, thơLưu ý : Phân biệt với lỗi lặp từVí dụ : “ Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín ” ⇒ Từ “ giữ ” được nhắc lại 4 lần nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề vai trò của tre trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc .

2.8. Chơi chữ

Khái niệm : Là biện pháp tu từ sử dụng rực rỡ về âm, về nghĩa của từTác dụng : Tạo sắc thái dí dỏm, vui nhộn, làm câu văn mê hoặc và mê hoặcVí dụ : “ Mênh mông muôn mẫu màu mưa / mỏi mắt miên man mãi mịt mờ ”

2.9. Liệt kê

Khái niệm : Liệt kê là sắp xếp tiếp nối đuôi nhau hàng loạt những cụm từ cùng loại để miêu tả được khá đầy đủ, thâm thúy hơn những góc nhìn khác nhau của thực tiễn hay của tư tưởng, tình cảm .Phân loại

• Phân loại theo cấu trúc :
  • Liệt kê theo từng cặp ( Ví dụ : Toàn thể dân tộc bản địa Nước Ta quyết đem toàn bộ niềm tin và lực lượng, tính mạng con người và của cải … )
  • Liệt kê không theo từng cặp ( Ví dụ : Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau … )
• Phân loại theo ý nghĩa :
  • Liệt kê tăng tiến ( Ví dụ : Tiếng Việt … của tập thể nhỏ là mái ấm gia đình, họ hàng, làng xóm … )
  • Liệt kê không tăng tiến ( Ví dụ : Vào giờ ra chơi, từng nhóm học viên chơi đá cầu, nhảy dây, đá bóng … rất vui tươi ) .

Tác dụng : Diễn tả đơn cử, toàn điện, vừa đủ hoặc để nhấn mạnh vấn đề nội dungVí dụ : “ cúc, mai, lan, ly, hồng, … mỗi loài một hương, mỗi loài một sắc ”Lưu ý khi sử dụng biện pháp liệt kê :

• Tất cả những từ liệt kê phải chung một chủ đề hay có 1 nghĩa chung tổng quát nhất định .
• Với chiêu thức tăng tiến, cần xác lập đúng thứ tự theo vị trí thấp đến cao .
• Giữa những từ cần cách nhau bởi dấu phẩy, chấm phẩy hoặc những từ tích hợp như “ với, và ” .
• Biện pháp này Open nhiều trong văn xuôi, tiểu thuyết, truyện ngắn … hầu hết hiếm khi Open trong thơ ca .
• Cần nghiên cứu và phân tích, kiểm tra nếu những từ có tương quan ngữ nghĩa với nhau thì đó là phép liệt kê. Ngược lại hoàn toàn có thể là biện pháp tu từ khác .

2.10. Tương phản

Khái niệm : Tương phản là biện pháp tu từ sử dụng từ ngữ trái chiều, trái ngược nhauTác dụng : Giúp tăng hiệu suất cao diễn đạt .Ví dụ :

Đoạn thơ dưới đây được trích trong bài thơ “Tấm ảnh”

“O du kích nhỏ giương cao sung

Thằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầu

Ra thế, to gan hơn béo bụng

Anh hùng đâu cứ phải mày râu”

(Tố Hữu)

3. Các biện pháp tu từ cú pháp

3.1. Đảo ngữ

Khái niệm : Đảo ngữ là đổi khác trật tự cấu trúc ngữ pháp thường thì trong một câu, nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề vào đặc thù của đối tượng người dùng .Ví dụ :

Nhớ nước đau lòng/ con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng/ cái gia gia

(Qua đèo Ngang, Bà Huyện Thanh Quan)

3.2. Điệp cấu trúc

Khái niệm : Là biện pháp tu từ tạo ra những câu văn có cùng cấu trúc ngữ pháp nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề về nội dung, tạo sự uyển chuyển cân đối cho văn bản .Ví dụ :

• Chúng / thi hành những lao lý dã man. Chúng / lập ba chính sách khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc bản địa ta đoàn kết .
• Chúng / lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng / thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng / tắm những cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu .

(Tuyên ngôn độc lập, Hồ Chí Minh)

3.3. Chêm xen

Khái niệm : Chêm xen là thêm vào câu một cụm từ không có quan hệ trực tiếp đến quan hệ ngữ pháp trong câu văn, nhưng có mục tiêu bổ trợ thông tin thiết yếu hay thể hiện cảm hứng. Thường đứng sau dấu gạch nối hoặc trong ngoặc đơn .Ví dụ

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy…)

(Hương thầm, Phan Thị Thanh Nhàn)

3.4. Câu hỏi tu từ

Khái niệm : Câu hỏi tu từ là sử dụng câu hỏi nhưng không mang mục tiêu để biết câu vấn đáp, mà thường chứng minh và khẳng định nội dung được nhắc đến trong câu hỏi .Ví dụ

Mơ khách đường xa, khách đường xa

Áo em trắng quá nhìn không ra

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh

Ai biết tình ai có đậm đà?

(Đây thôn Vĩ Dạ, Hàn Mặc Tử)

3.5. Phép đối

Khái niệm : Phép đối là cách sắp xếp từ ngữ, cụm từ, câu ở vị trí phù hợp nhau, tạo nên hiệu suất cao giống nhau trái ngược nhau nhằm mục đích gợi ra một vẻ đẹp hoàn hảo, hòa giải, diễn đạt nội dung nào đó .Ví dụ

Từ /Triệu,/ Đinh, /Lý,/ Trần; /bao đời xây nền độc lập

Cùng/ Hán, /Đường,/ Tống, /Nguyên;/ mỗi bên hùng cứ một phương;

(Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi)

4. Tại sao hay nhầm lẫn các biện pháp tu từ với nhau

• Ẩn dụ : So sánh ngầm 2 sự vật, hiện tượng kỳ lạ có đặc thù tương đương nhau với hiệu suất cao tạo ra nghĩa bóng so với nghĩa gốc của nó
• Hoán dụ : Lấy một sự vật, hiện tượng kỳ lạ ngầm để chỉ cái lớn lao hơn

5. Bài tập ví dụ các biện pháp tu từ

Bài 1: Xác định biện pháp tu từ và nêu tác dụng trong câu văn sau:

Trăng bao nhiêu tuổi là trăng giàNúi bao nhiêu tuổi gọi là núi non

Trả lời : Hai câu thơ trên đã sử dụng biện pháp tu từ Điệp ngữ và Chơi chữ .Điệp ngữ “ Bao nhiêu tuổi ” được lặp lại 2 lần với ý muốn nói đến sự bất tận của trăng và núi. Trăng và núi không hề có tuổi tác. trăng luôn sống mãi với núi, luôn xanh tươi .Ngoài ra biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ Chơi chữ đã dùng cặp từ trái ngữ là ” già ” và “ non ” chỉ sự vĩnh cửu của trăng và núi .Mặt trời xuống biển như hòn lửaSóng đã cài then đêm sập cửaTrả lời :Hai câu thơ trên đã sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa và so sánh .Biện pháp tu từ so sánh đã được sử dụng trong câu thơ “ Mặt trời xuống biển như hòn lửa ” ý muốn nói mặt trời trong lúc hoàng hôn buông xuống có màu đỏ, cảnh hoàng hôn trở nên huy hoàng, trang trọng .Biện pháp nhân hoá trong câu ” sóng đã cài then ” và “ đêm sập cửa ”. Giúp vạn vật thiên nhiên có linh hồn, trở nên thân mật, ngoài hành tinh giống như một ngôi nhà chung ấm cúng .

Bài 2: Tìm hoán dụ dựa vào vật chứa đựng và vật bị chứa đựng

Vì sao toàn cầu nặng ân tìnhNhắc đến tên người Hồ Chí Minh .( Theo chân Bác – Tố Hữu ) .

Ta thuận tiện nhận ra toàn cầu là vật tiềm ẩn bởi nó là từ chỉ ý nghĩa tổng quát, bao trùm lên toàn bộ. Nó bộc lộ cho tổng thể con người sống trên mặt đất ( vật bị tiềm ẩn ) .Vì thế toàn cầu ở đây là hình ảnh hoán dụ .

Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhàMiền Nam mong Bác nỗi mong cha .( Bác ơi – Tố Hữu ) .

Miền Nam là vật chứa đựng, nó biểu thị cho tất cả con người đang sống ở miền Nam (vật bị chứa đựng). Vì thế miền Nam là hình ảnh hoán dụ.

Như vậy, WElearn gia sư đã giúp bạn tổng hợp lại những kiến thức về các phép tu từ, Cách Nhận Biết Các Biện Pháp Tu Từ Đúng Và Chính Xác. Hy vọng bài viết này có thể giúp bạn nắm vững về các biện pháp tu từ hơn. Chúc bạn thành công nhé!

Xem thêm dàn ý và các bài văn mẫu khác

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Phương pháp học tập