Soạn bài Các thao tác nghị luận (chi tiết)>

Video hướng dẫn giải

Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn

Phần I

Video hướng dẫn giải

I – KHÁI NIỆM 

1. Khái niệm về “thao tác”

– Thao tác được dùng để chỉ việc thực thi những động tác theo đúng trình tự và nhu yếu kỹ thuật nhất định .
– Ví dụ : thao tác mở – đóng máy vi tính, bật – tắt ti vi ; khởi động và đi xe máy ; ghép cây, quy trình làm đất trồng màu .

2. Thao tác nghị luận

– Là một thao tác gồm những lao lý ngặt nghèo về động tác, trình tự kỹ thuật và nhu yếu kỹ thuật để thuyết phục người khác nghe theo quan điểm bàn luận về một hiện tượng kỳ lạ hoặc một yếu tố nào đó .
– Thao tác nghị luận sử dụng những lời nói tương thích với lẽ phải và tôn trọng thực sự .
– Một số thao tác nghị luận thường gặp : Phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp và so sánh là những thao tác của tư duy, những thao tác này cũng thường gặp trong hoạt động giải trí nghị luận. Tuy nhiên, cần phân biệt sự khác nhau giữa thao tác quy nạp và thao tác tổng hợp ; thao tác diễn dịch và thao tác nghiên cứu và phân tích .
– Mỗi thao tác đều có lợi thế riêng và cũng hoàn toàn có thể có những hạn chế riêng. Người nghị luận cần nắm vững những lợi thế và hạn chế đó để hoàn toàn có thể vận dụng những thao tác thích hợp, bảo vệ cho hoạt động giải trí nghị luận đạt được hiệu suất cao cao.

Phần II

Video hướng dẫn giải

II – MỘT SỐ THAO TÁC NGHỊ LUẬN CỤ THỂ

1. Ôn lại các thao tác phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp

a. Nhớ lại để điền chính xác định nghĩa về các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp phù hợp với các câu đã cho, điền theo thứ tự đúng là: tổng hợp, phân tích, quy nạp, diễn dịch.

b. Trong lời tựa Trích diễm thỉ tập, Hoàng Đức Lương đánh giá và nhận định : ” Thơ văn không lưu truyền hết ở đời là vì nhiều nguyên do ”. Tiếp đó, ông lần lượt trình diễn bốn nguyên do. Anh ( chị ) thấy tác giả sử dụng thao tác nghiên cứu và phân tích hay diễn dịch ? Vì sao ? Việc dùng diễn dịch ( hay nghiên cứu và phân tích ) như vậy có tính năng gì ?
– Tác giả đã dùng thao tác nghiên cứu và phân tích chứ không phải thao tác diễn dịch vì ở đây tác giả đã chia yếu tố cần bàn luận thành bốn bộ phận để xem xét chứ không phải từ một tiền đề chung có tính thông dụng để diễn giải những sự vật, hiện tượng kỳ lạ riêng .
– Việc sử dụng thao tác nghiên cứu và phân tích của tác giả có tính năng chia một nhận định và đánh giá thành những mặt, từ đó làm rõ nguyên do khiến thơ ca không lưu truyền hết ở đời .
c. Dựa vào hiệu quả tìm hiểu và khám phá trên, hãy nhận xét và nhìn nhận về cách sử dụng thao tác nghị luận của Thân Nhân Trung trong Bài kí đề danh tiến sỹ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba ( xem đoạn trích trong SGK – 32 ) .
– Từ câu thứ nhất sang câu thứ hai, tác giả sử dụng thao tác nghiên cứu và phân tích để xem xét hai mặt của mối quan hệ giữa hiền tài và quốc gia .
– Từ hai câu đầu sang câu thứ ba, tác giả chuyển từ thao tác nghiên cứu và phân tích sang thao tác diễn dịch. Tác giả đã dựa vào vấn đề : “ Hiền tài là nguyên khí vương quốc ” để suy ra một cách đầy sức thuyết phục : phải coi trọng việc bồi đắp nguyên khí, thiết kế xây dựng nhân tài .
d. Kết quả của Hoàng Đức Lương ( xem câu c, SGK trang 132 ) là tổng hợp hay quy nạp. Đọc đoạn trích ( SGK ) và cho biết tác giả sử dụng thao tác tổng hợp hay quy nạp ? Vì sao ?
– Dẫn chứng rút ra từ bài tựa Trích diễm thi tập : Tác giả sử dụng thao tác tổng hợp nhằm mục đích tóm gọn những ý bộ phận vào một Tóm lại chung khiến cho Tóm lại ấy gồm có được hàng loạt sức nặng của những vấn đề riêng trước đó .
– Dẫn chứng rút ra từ bài Hịch tướng sĩ : Tác giả sử dụng thao tác quy nạp. Những dẫn chứng khác nhau được sử dụng làm cho Kết luận ” Từ xưa những bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có ? ” càng trở nên đáng đáng tin cậy, có sức thuyết phục can đảm và mạnh mẽ so với người nghe ( người đọc ) cả về lý trí lẫn tình cảm .
e. Những đánh giá và nhận định nêu dưới đây ( SGK ) đúng hay không ? Vì sao ?
SGK đưa ra ba đánh giá và nhận định, nhu yếu đọc kỹ để nhận ra đánh giá và nhận định nào đúng, đánh giá và nhận định nào sai, từ đó hiểu biết sâu hơn về những thao tác nghị luận, nghiên cứu và phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp .
– Nhận định thứ nhất đúng với điều kiện kèm theo tiền đề để diễn dịch phải chân thực và cách suy luận khi diễn dịch phải đúng mực. Khi đó, Tóm lại rút ra sẽ mang tính tất yếu, không hề bác bỏ, cũng không cần phải chứng tỏ .
– Nhận định thứ hai chưa đúng chuẩn. Chừng nào sự quy nạp còn chưa khá đầy đủ ( chưa xét hàng loạt những trường hợp riêng ) thì chừng đó, mối liên hẹ giữa tiền đề và Tóm lại còn chưa chắc như đinh, tính xác nhận của Kết luận còn phải chờ thực tiễn chứng tỏ .
– Nhận định thứ ba đúng vì phải có quy trình tiến độ tổng hợp sau khi nghiên cứu và phân tích thì việc làm xem xét, khám phá một sự vật, hiện tượng kỳ lạ mới thực sự triển khai xong .

2. Thao tác so sánh

a. Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, sau khi dẫn ra những tấm gương của sự góp sức, hi sinh cho kháng chiến, quản trị Hồ Chí Minh tổng kết : “ Những cử chỉ cao quý đó, tuy khác nhau nơi việc làm, nhưng đều giống nhau nơi lòng nồng nàn yêu nước ” .

Tác giả dùng thao tác nào? Câu văn nhấn mạnh sự khác nhau hay giống nhau?

– Tác giả sử dụng thao tác so sánh. So sánh niềm tin yêu nước của nhân dân ta thời xưa với ý thức yêu nước của đồng bào ta ngày này .
– Câu văn được viết nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề đến sự giống nhau .
b. Đoạn Bàn về việc so sánh đức Lý và nhà Lê trong Đại Việt sử kí của Lê Văn Hưu ( xem mục 2. b SGK trang 133 ) có cùng mục tiêu nhấn mạnh vấn đề sự khác nhau ( hoặc giống nhau ) như đoạn trên không ? Từ đó suy ra thao tác so sánh gồm mấy loại chính ?
– Đoạn văn của Lê Văn Hưu sử dụng thao tác so sánh nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề đến sự khác nhau, khác nhau giữa Lý Thái Tổ và Lê Đại Hành trong hai việc : “ dẹp gian bên trong, đánh giặc bên ngoài để làm mạnh nước Việt ” và “ ân uy rõ ràng, lòng người vui tươi suy tôn, làm cho vận nước lâu bền hơn, để phúc lại cho con cháu ” .
– Từ ( a ) và ( b ) suy ra : thao tác so sánh gồm hai loại chính, so sánh nhằm mục đích nhận ra sự giống nhau và so sánh nhằm mục đích nhận ra sự khác nhau .
c ) Có người không tin công dụng của so sánh vì cho rằng “ mọi so sánh đều khập khiễng ”. Anh ( chị ) có ưng ý quan điểm đó không ? Vì sao ?
– Ý kiến cho rằng “ mọi so sánh đều khập khiễng ” cũng có lý khi mà trong so sánh ta yên cầu đối tượng người tiêu dùng so sánh phải trọn vẹn tương đương hoặc tương phản. Nhưng không nên cho nên vì thế mà thiếu tín nhiệm tính năng của so sánh, do tại so sánh sẽ giúp ta nhận thức về đối tượng người dùng một cách rõ nét và thâm thúy hơn .
– Trong bốn câu SGK đưa ra, câu vấn đáp thứ hai chưa đúng ( “ Những đối tượng người tiêu dùng được so sánh phải trọn vẹn tương đương hoặc tương phản nhau ” ). Các câu còn lại đều đúng. Trước hết, muốn so sánh thì đối tượng người tiêu dùng phải có mối tương quan với nhau về một mặt ( một phương diện ) nào đó. So sánh phải dựa trên những tiêu chuẩn đơn cử, rõ ràng và có ý nghĩa quan trọng so với sự nhận thức thực chất của yếu tố ( sự vật, hiện tượng kỳ lạ ). Những Kết luận rút ra từ so sánh phải chân thực, mới lạ, hữu dụng, giúp cho việc nhận thức yếu tố ( sự vật, hiện tượng kỳ lạ ) được sáng tỏ và thâm thúy hơn.

Phần III

Video hướng dẫn giải

III – LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 134 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Tìm hiểu đoạn trích trong Nguyễn Trãi – Nhà văn hoá lớn (SGK trang 134) và trả lời câu hỏi

a. Tác giả muốn chứng minh điều gì ?
b. Để làm rõ điều phải chứng tỏ, tác giả đã sử dụng những thao tác nghị luận đa phần nào ?
c. Cách dùng những thao tác nghị luận đó hay ở chỗ nào ?

Trả lời:

a. Tác giả muốn chứng minh: “Thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiếp thu nhiều thành tựu của văn hoá dân gian”.

b. Thao tác nghị luận chủ yếu được tác giả sử dụng để làm rõ điều phải chứng minh là thao tác phân tích. Tác giả đã phân chia luận điểm chung thành những bộ phận nhỏ (thi liệu dân gian, ngôn ngữ dân gian…). Mỗi bộ phận nhỏ lại được chia thành những bộ phận nhỏ hơn (chẳng hạn, ngôn ngữ dân gian được chia thành tục ngữ, thành ngữ, ca dao, thanh điệu…). Nhờ thế, luận điểm của đoạn trích được xem xét một cách cặn kẽ, thấu đáo.

c. Từ trường hợp riêng của Nguyễn Trãi, tác giả đã nâng lên thành sứ mệnh, thành chức năng cao quý của văn chương nghệ thuật. Nhờ thao tác quy nạp, tầm vóc tư tưởng của đoạn trích được nâng lên rõ rệt.

Câu 2 (trang 134 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Viết một đoạn văn nghị luận theo các yêu cầu của SGK (mục 2, trang 134)

Học sinh cần chú ý quan tâm :
– Những yếu tố đang được đặt ra cấp thiết trong đời sống như : yếu tố bảo đảm an toàn giao thông vận tải ; phòng chống tệ nạn xã hội ; yếu tố lý tưởng của người trẻ tuổi lúc bấy giờ ; …
Người viết cần khám phá kỹ một trong những yếu tố gợi ý trên để đưa ra được những vấn đề xác đáng, có sức thuyết phục .
– Căn cứ vào nội dung nghị luận và xác lập đối tượng người tiêu dùng người đọc ( người nghe ) để lựa chọn những thao tác nghị luận thích hợp .
– Bài viết chỉ nhu yếu viết một đoạn văn nên ngoài viết cần tập trung chuyên sâu vào một vài vấn đề chính .

Đoạn văn tham khảo:

Mỗi năm, có hơn 4,8 triệu tấn chất thải nhựa được đẩy ra ngoài biển và đại dương. Những chất thải nhựa này hầu hết là túi nilon, khủng hoảng bong bóng, nắp chai, bật lửa, nút nhựa tổng hợp từ quần áo … Cụ thể, có khoảng chừng 580.000 phế phẩm từ nhựa trôi nổi trên diện tích quy hoạnh 1 km vuông nước biển và số lượng này đang ngày một tăng lên theo cấp số nhân. Nếu vào năm 1960, số lượng nhựa được phát hiện trong bụng của những loài chim biển chỉ khoảng chừng 5 % thì vào năm 2010, số lượng này đã tăng lên tới 80 %. Rác thải từ nhựa đặc biệt quan trọng nguy hại so với sự sống của những sinh vật biển. Các sinh vật này không phân biệt được đâu là thức ăn, đâu là rác thải từ nhựa như túi nilon, chai lọ, … nên chúng ăn những loại phế phẩm này và nhanh gọn bị những chất độc trong nhựa giết chết. Do đó, toàn bộ hãy cùng hành vi để bảo vệ thiên nhiên và môi trường chỉ bằng những việc làm thường ngày :
– Mang theo làn đi chợ .
– Sử dụng túi giấy thay vì túi nilon .
– Không sử dụng ống hút .

– Chuyển sang sử dụng nước uống trong chai thuỷ tinh thay vì nước trong chai nhựa.

– Phân loại rác và để rác đúng nơi pháp luật .

Loigiaihay.com

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Phương pháp học tập