Nhớ đồng (trang 48 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)

I. Giới thiệu đôi nét về tác phẩm

– Đầu năm 1939, tình hình thế giới trở nên căng thẳng, cuộc đại chiến lần thứ hai có nguy cơ bùng nổ, thực dân Pháp quay lại đàn áp phong trào cách mạng ở Đông Dương. Cuối tháng 4 năm ấy, Tố Hữu bị chính quyền thực dân bắt ở Huế trong một đợt khủng bố Đảng Cộng sản.

– Bài thơ “Nhớ đồng” được viết trong những ngày nhà thơ bị giam ở nhà lao Thừa Phủ (Huế). Bài thơ này thuộc phần “Xiềng xích” của tập Từ ấy.

Bố cục của bài thơ gồm 3 phần :

+ Phần 1 (từ đầu đến “rất thiệt thà): Nỗi nhớ da diết của nhà thơ với cuộc sống bên ngoài

+ Phần 2 ( tiếp đến “ bát ngát trời ) : Nhớ chính bản thân khi chưa bị giam nơi ngục tù
+ Phần 3 ( còn lại ) : Trở về thực tại

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Trong bài thơ, cảm hứng của nhà thơ được gợi lên từ một tiếng âm thanh rất đặc biệt quan trọng, đó là tiếng hò quê nhà. Tiếng hò ở đây được lặp lại nhiều lần :
– Tiếng hò một mình đơn độc giữa trưa :
+ Không gian đồng vắng
+ Thời gian trưa vắng
→ Nhân vật trữ tình cảm nhận được sự hiu quạnh của đời buồn tủi nhọc nhằn, lòng người đang bị giam giữ trong ngục tù, cách biệt với đời sống bên ngoài .
– Tiếng hò đồng cảm với nỗi nhớ thương đồng quê của chính nhà thơ .
+ Tiếng than khắc khoải, da diết → miêu tả cõi lòng hoang vắng của nhân vật trữ tình vì cách biệt với quốc tế bên ngoài → nỗi đơn độc, hiu quạnh của người tha thiết yêu đời .
+ Sự lặp lại nhiều lần của tiếng hò → tô đậm xúc cảm triền miền vì nỗi nhớ da diết .

Câu 2 (trang 48):

Trong bài thơ, nhà thơ Tố Hữu đã sử dụng khá nhiều phép điệp, nhất là điệp khúc :

“Gì sâu bằng những trưa thương nhớ,

Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh” và điệp từ “đâu”.

– Tác dụng của việc sử dụng những phép điệp ngữ, điệp từ đó là :

+ Thể hiện nỗi nhớ thương da diết và sự cô đơn tự đáy lòng sâu thẳm của nhà thơ. Nỗi nhớ thương được so sánh bằng biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (Gì sâu bằng những trưa thương nhớ, Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh).

+ Điệp từ “ đâu ” lặp lại liên tục ở những khổ thơ trải ra bát ngát nỗi nhớ của nhà thơ. Nó khơi gợi để nhà thơ hồi tưởng và nhớ thương về những gì đã gắn bó máu thịt với mình .
=> Trong cảnh tù ngục tối tăm, nhà thơ chỉ hoàn toàn có thể nghe và cảm nhận những gì quen thuộc nhất bằng tâm hồn nhạy cảm của mình .

Câu 3 (trang 48):

Bài thơ không riêng gì biểu lộ nỗi đơn độc, hiu quạnh của những buổi trưa thương nhớ và thâm thúy hơn cả vẫn là niềm yêu quý thiết tha và nỗi nhớ da diết của nhà thơ so với quê nhà, đồng bào .
– Nỗi nhớ đó được diễn đạt bằng những hình ảnh : Cồn thơm, ruồng tre mát, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai ngọt sắn bùi, chiều nương phủ bãi đồng, xóm làng và con đường quen thuộc, xóm nhà tranh thấp, con đường quen .
→ Tất cả đều đơn sơ thân mật mà quen thuộc, thân thương nhưng đều bị ngăn cách .
– Con người thân thiện thân thương :

+ Những lưng còng xuống luống cày.

+ Những bàn tay vãi giống.

+ Một giọng hò đưa bố mẹ già xa đơn chiếc.

→ Nỗi nhớ chân thực đậm tình thương mến .
=> Nhà thơ Tố Hữu đã lựa chọn những hình ảnh thân mật, quen thuộc, giọng thơ da diết, giục gọi, từ ngữ giản dị và đơn giản, đậm chất dân tộc bản địa vừa gợi nỗi nhớ thương vừa gợi nỗi buồn sâu xa thấm thía .

Câu 4 (trang 48):

Niềm mê hồn lí tưởng, khát khao tự do và hành vi của nhà thơ được biểu lộ qua đoạn thơ cuối :

“Đâu những ngày xưa, tôi nhớ tôi

Băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời

…

Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh

Ôi ruộng đồng quê hương nhớ ơi”

– Trước thời gian “ Từ ấy ” đây là lúc người người trẻ tuổi vẫn đang do dự, đang tha thiết đi tìm lẽ sống .
– Đến khi gặp được lí tưởng cách mạng, người người trẻ tuổi cảm thấy mê hồn, sung sướng, nhẹ nhàng như được nâng cánh. Và đó cũng là động lực để nhà thơ hành vi, trở thành một bản quyết tâm thư với chính bản thân, với lí tưởng và con đường cách mạng mà ông mãi trung thành với chủ .

Câu 5 (trang 48):

Nhận xét về sự hoạt động tâm trạng của tác giả trong bài thơ :
– Bài thơ là mạch cảm hứng trôi chảy, tự nhiên mà logic : Từ tiếng hò → đồng quê → đồng bào → nhớ chính mình → từ quá khứ → hiện tại → mê hồn lí tưởng → khát khao tự do .
Mạch cảm hứng của nhà thơ trong bài thơ thật tự nhiên mà logic. Nó rất hợp với tâm trạng của một người chiến sỹ trẻ đang hừng hực khí thế, khao khát hành vi nhưng lại bị nhốt, tù hãm .
Bài trước: Lai tân (trang 45 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)
Bài tiếp: Tương tư (trang 50 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Thông tin cần biết