Kỹ năng phân biệt các phương thức biểu đạt – Novateen – Giáo dục cam kết chất lượng

Nhận diện và phân biệt những phương thức miêu tả là thao tác quan trọng để giúp học viên hoàn thành xong kĩ năng tạo lập văn bản ở phân môn Ngữ văn, đồng thời làm tốt dạng bài Đọc – Hiểu trong cấu trúc đề thi. Để giúp những bạn học viên vận dụng tốt những phương thức diễn đạt, Novateen sẽ hướng dẫn những bạn học viên cách phân biệt những phương thức miêu tả .

1. Phương thức tự sự

a. Khái niệm

Tự sự là sử dụng ngôn ngữ để kể một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc. Mục đích của thao tác này là nhằm giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê.

b. Đặc điểm và tín hiệu nhận biết
– Có nhân vật ( nhân vật có tính cách : nhân vật chính, nhân vật phụ ) .
– Có diễn biến, sự kiện .
– Có trình tự kể : theo thời hạn, khoảng trống, tâm tưởng, tích hợp thời hạn – khoảng trống …
+ Ngôi kể ( Phương thước trần thuật ) :
Trần thuật từ ngôi thứ nhất ( nhân vật tự kể chuyện ) .
Trần thuật từ ngôi thứ ba ( người kể chuyện giấu mình ) .
Trần thuật từ ngôi thứ ba người kể chuyện giấu mình, nhưng điểm nhìn và lời kể lại theo giọng điệu của nhân vật trong tác phẩm ( lời nửa trực tiếp ) .
c. Ví dụ minh họa
Thế rồi Gióng mặc giáp sắt, đội nón sắt, tay cầm gươm múa quanh mấy vòng. Đoạn từ biệt mẹ và dân làng, nhảy lên sống lưng ngựa. Con Ngữa sắt bỗng chồm lên, phun thẳng ra đằng trước một luồng lửa đỏ rực. Gióng thúc chân, ngựa phi như bay, sải từng bước dài hàng chục con sào. Chỉ trong chớp mắt, ngựa đã xông đến đồn trại giặc đang đóng la liệt cả mấy khu rừng. Lưỡi gươm của Gióng vung lên loang loáng như chớp giật. Quân giặc xông ra chừng nào chết chừng ấy. Ngựa thét ra lửa thiêu cháy từng dãy đồn trại, lửa thiêu luôn cả mấy khu rừng .
( Trích truyện cổ tích Thánh Gióng )

2. Phương thức miêu tả

a. Khái niệm
– Là dùng ngôn từ làm cho người nghe, người đọc hoàn toàn có thể tưởng tượng được đơn cử sự vật, vấn đề như đang hiện ra trước mắt hoặc phân biệt được quốc tế nội tâm của con người …
b. Đặc điểm và tín hiệu nhận biết
– Sử dụng nhiều động từ, tính từ, những giải pháp tu từ .
– Có thể diễn đạt hình dáng bên ngoài và quốc tế nội tâm của con người ; hoặc tái hiện lại cảnh vật, đặc thù sự vật .
c. Ví dụ minh họa
Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành một khối tím sẫm uy nghi, trầm mặc. Dưới ánh trăng, dòng sông sáng rực lên, những con sóng nhỏ lăn tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát .
( Trích Trong cơn gió lốc – Khuất Quang Thụy )

3. Phương thức biểu cảm

a. Khái niệm
– Là phương thức sử dụng ngôn từ để thể hiện tình cảm, cảm hứng của mình về quốc tế xung quanh .
b. Đặc điểm và tín hiệu nhận biết
– Chứa câu văn, câu thơ, từ ngữ biểu lộ xúc cảm, thái độ của người viết hoặc của nhân vật trữ tình
– Mang đậm dấu ấn chủ quan của người viết
– Sử dụng phối hợp với miêu tả và tự sự nhằm mục đích biểu lộ rõ cho cảm hứng .
c. Ví dụ minh họa
Hôm nay nhận được tin em
Không tin được dù đó là thực sự :

Giặc bắn em rồi quăng mất xác 

Chỉ vì em là du kích em ơi !
Đau xé lòng anh chết nửa con người !
Xưa yêu quê nhà vì có chim, có bướm
Có những ngày trốn học bị đòn roi
Nay yêu quê nhà vì trong từng nắm đất
Có một phần xương thịt của em tôi .
( Trích Quê hương – Giang Nam )
Nhận xét :
Phương thức miêu tả của đoạn thơ trên là biểu cảm .
Cảm xúc của nhân vật trữ tình trong đoạn thơ là nỗi đau đớn tột cùng khi nhận được tin em bị giặc bắn cùng với nỗi bàng hoàng, căm giận. Cuối cùng là tình cảm yêu thương, trân trọng trước sự hi sinh của người con gái đã lao vào vì dân tộc bản địa. Tất cả những kỉ niệm về mối tình trong sáng khiến nhân vật trữ tình thêm gắn bó và yêu quê nhà mình tha thiết .

4. Phương thức thuyết minh

a. Khái niệm
– Là cung ứng, trình làng, giảng giải … những tri thức về một sự vật, hiện tượng kỳ lạ nào đó cho những đọc, người nghe .
b. Đặc điểm và tín hiệu nhận biết
– Cần tinh lọc tri thức theo từng đối tượng người tiêu dùng tiềm năng thuyết minh nhất định để khiến người đọc có thêm hiểu biết về yếu tố thuyết minh .
– Cần khách quan, hạn chế nêu những quan điểm và cảm nhận cá thể .
– Ngôn từ sáng rõ, đơn cử, trong sáng, câu văn gãy gọn, hoàn toàn có thể sử dụng những giải pháp tu từ ( so sánh, liệt kê … ) giúp người đọc, người nghe dễ tưởng tượng về đối tượng người tiêu dùng được thuyết minh .
c. Ví dụ minh họa
“ Theo những nhà khoa học, vỏ hộp ni lông lẫn vào đất làm cản trở quy trình sinh trưởng của những loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự tăng trưởng của cỏ dẫn đến hiện tượng kỳ lạ xói mòn ở những vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc những đường dẫn nước thải, làm tăng năng lực ngập lụt của những đô thị về mùa mưa. Sự ùn tắc của mạng lưới hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết những sinh vật khi chúng nuốt phải … ”
( Trích tin tức về Ngày Trái Đất năm 2000, Ngữ văn 8, Tập một, NXB Giáo dục đào tạo Nước Ta, 2017, trang 105 )

4. Phương thức nghị luận

a. Khái niệm
– Là phương thức hầu hết được dùng để bàn luận về một yếu tố nào đó trong xã hội như : phải – trái, đúng – sai, tốt – xấu … nhằm mục đích thể hiện rõ chủ ý, thái độ của người nói, người viết rồi dẫn dắt, thuyết phục người khác ưng ý với quan điểm của mình .
b. Đặc điểm và tín hiệu nhận biết
– Gồm những vấn đề lớn và những vấn đề nhỏ .
– Các luận cứ, luận chứng, lí lẽ phải ngặt nghèo, thuyết phục .
c. Ví dụ minh họa
“ Văn hóa ứng xử từ lâu đã trở thành chuẩn mực trong việc nhìn nhận nhân cách con người. Cảm ơn là một trong những bộc lộ của ứng xử có văn hóa truyền thống. Ở ta, từ cảm ơn được nghe rất nhiều trong những cuộc họp : cảm ơn sự xuất hiện của quý vị đại biểu, cảm ơn sự chú ý quan tâm của mọi người … Nhưng đó chỉ là những lời khô cứng, ít xúc cảm. Chỉ có lời cảm ơn chân thành, xuất phát từ đáy lòng, từ sự tôn trọng nhau bất kể xấp xỉ mới thực sự là điều cần có cho một xã hội văn minh. Người ta hoàn toàn có thể cảm ơn vì những chuyện rất nhỏ như được nhường vào cửa trước, được chỉ đường khi hỏi … Ấy là chưa kể đến những chuyện lớn lao như cảm ơn người đã cứu mạng mình, người đã chìa tay trợ giúp mình trong cơn hoạn nạn … Những lúc đó, lời cảm ơn còn có nghĩa là đội ơn. ”
( Trích Giáo án giảng dạy Ngữ văn 11 – Nguyễn Thành Huân )

Trên đây là cách phân biệt những phương thức diễn đạt dựa trên những tiêu chuẩn khái niệm, đặc thù và tín hiệu phân biệt. Hi vọng những em học viên sẽ vận dụng tốt những yếu tố trên để phân hiệu quả những phương thức miêu tả .

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Phương pháp học tập