Hiếu học – một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam

Cùng với chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân văn, từ ngàn đời nay, hiếu học đã trở thành một truyền thống tốt đẹp của dân tộcViệt Nam. Theo cuốn Từ điển Tiếng Việt, ( Nxb KHXH, H, 1994 ) truyền thống hiếu học là thói quen ham thích, coi trọng việc học tập được hình thành truyền kiếp, được truyền từ đời này sang đời khác .Biểu hiện trước hết của truyền thống hiếu học là ý thức ham học hỏi, thích hiểu biết một cách tự nguyện và bền vững và kiên cố .. Người hiếu học là người có nhu yếu học tập suốt đời. Bởi sự học như chiếc thang không nấc chót và cũng như người đi trên con thuyền ngược dòng, chỉ có tiến lên phia trước mà không được phép dừng lại vì đứng lại đồng nghĩa tương quan với tụt hậu. Lênin cũng dạy rằng : Hoc ! Học nữa ! Học mãi ! Đặc biệt trong thời đại kinh tế tri thức ngày hôm nay, với sự tăng trưởng như vũ bão của khoa học kỹ thuật, kỹ năng và kiến thức bùng nổ và tăng lên theo cấp số nhân thì việc rèn luyện kỹ năng học một cách chuyên nghiệp càng là một điều bắt buộc. Với ý thức : ” Học nhi bất yếm, Hối nhân bất quyện ” ( Học không biết chán, dạy người không biết mỏi ), ông bà ta xưa dù nghèo mấy cũng cố cho con đi học kiếm dăm ba chữ để làm người. Lịch sử dân tộc bản địa đã từng biết đến rất nhiều tấm gương hiếu học của những bậc hiền tài, đức cao đạo trọng như : Lý Công Uẩn, Trần Hưng Đạo, Đường Chu Văn An, Mạc Đĩnh Chi, Lương Thế Vinh, Lê Thánh Tông, Phùng Khắc Khoan, Lê Quý Đôn, Hồ Chí Minh, … và rất nhiều ông đồ Nghệ – những người đã làm nên cốt cách Hồng Lam … Cùng không ít dòng họ hiếu học trên khắp mọi miền quốc gia …
Biểu hiện thứ hai của truyền thống hiếu học là thái độ luôn coi trọng sự học, coi trọng người có học. Ở nước ta, tư tưởng coi đọc sách là thanh cao là ý niệm rất thông dụng so với những nhà Nho. Dĩ nhiên nếu thái quá sẽ trở nên xấu đi. Việc đề cao giá trị của trí tuệ, thái độ trân trọng việc học tập cũng là điều được dân gian rất là chăm sóc :

– Kho vàng không bằng một nang chữ (nang là túi đựng)

– Người không học như ngọc không mài
Từ đó hình thành đạo lý tôn sư trong đao “ kính thầy mới được làm thầy ”. Thậm chí trong tam cương, người xưa còn đặt người cha ý thức trước người cha đẻ của mình ( Quân – Sư – Phụ ). Nhưng nếu Nho giáo coi hiếu học và cầu thị là 2 phẩm chất quan trọng của một người tri thức, coi việc học hầu hết là học chữ Thánh hiền thì giống với ý niệm của dân gian ( học ăn học nói học gói học mở ), người anh hùng dân tộc bản địa, nhà văn hóa Nguyễn Trãi đã chỉ ra rằng, sự học là nguồn cội của tất thẩy những thành công xuất sắc dù đó là nghề gì, dù người ấy là ai :
“ Nên thợ nên thầy vì có học
Có ăn có mặc bởi hay làm ”
Như vậy, làm nghề gì cũng cần học. Có học mới tinh thông nghề nghiệp bởi “ nghề nào cũng có trạng nguyên ” ( Từ Hy Thái Hậu ) .
Về mức độ : Học có 4 mức : Học để biết, học để hiểu, học để thao tác, học để phát minh sáng tạo. Người hiếu học khi nào cũng có khát vọng vươn tới sự sáng tao .

( Ảnh minh hoạ – nguồn internen )
Về cách học : có hai hình thức : Học và tự học. Người hiếu học phải là người luôn tôn vinh việc tự học : học kiến thức và kỹ năng kinh viện trong sách vở và học khôn từ thực tiễn đời sống, với nguyên tắc : học song song với hành. Vẫn biết, học ở nhà trường là rất quan trọng vì cơ bản và hiệu suất cao nhưng muốn thành đạt, đặc biệt quan trọng là muốn vươn tới đỉnh điểm thì rất cần phải tự học, đặc biệt quan trọng phải chịu khó đọc sách. Bởi những kiến thức và kỹ năng nền tảng giúp mỗi cá thể bay xa được đều do đọc sách mà có. Danh vị cao nhất : trạng nguyên chỉ dành cho những ai ham học hỏi. Ngạn ngữ Trung Quốc có câu :
Không có gì thú bằng đọc sách
Không gì cần bằng kiếm tiền nuôi con
Còn Đỗ Phủ – một trong 3 nhà thơ lớn đời Đường, từ kinh nghiệm tay nghề của mình đã viết :
Sách đọc muôn ngàn cuốn

Hạ bút như có thần

Như thế đủ thấy ý nghĩa quan trọng của việc học và tầm quan trọng của hành vi ham đọc sách so với việc thành đạt của một con người .
Nếu yêu nước là truyền thống sinh ra và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ đa phần trong khi Tổ quốc lâm nguy, thì hiếu học gắn với sự tăng trưởng của quốc gia trong những năm tháng tự do. Dĩ nhiên, những vị tướng tài trên chiến trận cũng là những người chịu học, không ít người còn văn võ song toàn .
Trong “ quốc tế phẳng ” lúc bấy giờ, muốn sát cánh cùng quả đât, dân tộc bản địa Nước Ta không hề không phát huy truyền thống hiếu học, để trở thành công dân quốc tế mỗi người Nước Ta không hề không ham học .
Vì sự học chính là cái gốc, là căn cốt của mọi thành công xuất sắc, giúp cho xã hội hưng thịnh, làm cho mái ấm gia đình “ đỏ ngành xanh ngọn ”, là cơ sở để con người hoàn toàn có thể trở nên tử tế .
Truyền thống hiếu học có một ý nghĩa rất là lớn lao, bởi nó luôn gắn với sự tăng trưởng vững chắc. Không phải vô cớ mà người xưa đã tổng kết :
Phi thương bất phú ( không kinh doanh thì không giàu )
Phi trí bất hưng ( Không có trí tuệ thì không hưng thịnh – không tăng trưởng bền vững và kiên cố )
Phi công bất tài ( không nghề nghiệp thì không có tài – không có thời cơ biểu lộ được kĩ năng )

( Ảnh minh hoạ – nguồn internet )
Như vậy, mọi sự thành công xuất sắc chính đáng đều phải nhờ học tập. Vì để thành công xuất sắc một cách đàng hoàng cần phải có kiến thức và kỹ năng mà kỹ năng và kiến thức chỉ có đươc nhờ con đường học tập. Ngoài kiến thức và kỹ năng trình độ nhiệm vụ còn cần phải có được kỹ năng và kiến thức văn hóa truyền thống nền tảng như văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, luật học, lịch sử học, tin học và ngoại ngữ. Bởi vì mọi sự tăng trưởng vững chắc, lâu dài hơn chỉ có được trên cơ sở nền tảng văn hóa truyền thống vững chãi. Đúng như câu nói của quản trị Hồ Chí Minh sau đây :
“ Vì quyền lợi mười năm phải trồng cây, vì quyền lợi trăm năm phải trồng người ”
Rõ ràng, trí tuệ khi nào cũng mang đến cho con người tài lộc một cách đàng hoàng ( cả phong độ và nhan sắc nữa ). Có kiến thức và kỹ năng tức là có nội lực. Nội lực chính là tiềm năng để con người tự trọng và tự tin cạnh tranh đối đầu một cách lành mạnh, không cần phải chiêu trò, gián trá, khuất tất. Nhờ thế mà con người thực sự niềm hạnh phúc, xã hội mới tăng trưởng theo hướng công minh, dân chủ, văn minh ,

Như vậy, hiếu học sẽ giúp con người không chỉ thoát nghèo mà còn có thể giàu có một cách sang trọng. Bởi vì nhờ hiếu học mà con người có được nghề nghiệp, có thu nhập cao và ổn đinh. Tài năng của mỗi cá nhân được tỏa sáng, có cơ hội để họ thỏa ước mơ tu tề trị bình của mình. Trong nhà sẽ không có ly hôn, ngoài xã hội không có tệ nạn đáng tiếc; cái xấu, cái ác sẽ bị đẩy lùi. Cho nên hiếu học là kế sâu rễ bền gốc, là quốc sách để quốc gia phát triển bền vững. Hiếu học là con đường để mỗi gia đình hạnh phúc, ấm no. Hiếu học là hướng đi giúp mỗi cá nhân thành đạt một cách đàng hoàng.

 PGS.TS. Trần Thị Trâm

Học viện Báo chí và Tuyên truyền

(Tạp chí Lý luận và Tuyền thông số tháng 11/2012)

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Thông tin cần biết